To temat, który w ostatnich tygodniach zyskał na znaczeniu w wielu krajach, choć globalna dyskusja trwa od lat. Przyjrzyjmy się wynikom eksperymentów z czterodniowym tygodniem pracy, które przeprowadziły poszczególne kraje i firmy.
Istnieje wiele powodów, dla których mówi się o skróceniu tygodnia pracy do czterech dni. Według różnych teorii, taka zmiana mogłaby zwiększyć produktywność (bo im mniej czasu na wykonanie zadania, tym efektywniej się pracuje), poprawić satysfakcję pracowników, zmniejszyć zużycie energii, a także częściowo rozwiązać problem niedoboru siły roboczej. To właśnie te założenia stały się punktem wyjścia dla wielu firm i państw, które zdecydowały się przetestować czterodniowy tydzień pracy.
Warto jednak podkreślić, że każda organizacja może wdrożyć czterodniowy tydzień pracy na swój sposób. W niektórych firmach pracownicy pracują tylko przez 4 dni w tygodniu, ale utrzymują pełny wymiar godzin, czyli 40. Oznacza to 10-godzinne dni pracy w zamian za dodatkowy dzień wolny. Inna opcja to skrócenie zarówno liczby dni pracy, jak i liczby godzin – z tradycyjnych 40 do 32 godzin tygodniowo.
Jaka jest sytuacja na świecie?
Islandia była jednym z pierwszych krajów poza Europą, które wprowadziły czterodniowy tydzień pracy. Wyniki były bardzo pozytywne: wzrost produktywności, większa satysfakcja pracowników i poprawa jakości wykonywanej pracy. W efekcie, Islandia wpisała skrócony tydzień pracy do prawa, a dziś ok. 85% zatrudnionych ma możliwość pracy tylko przez 4 dni w tygodniu.
Australijska firma doradztwa finansowego skróciła dzień pracy z 8 do 5 godzin. Większość pracowników uznała, że krótszy czas pracy zwiększył ich efektywność i zdyscyplinowanie. Oczywiście pojawiły się też głosy krytyczne — nie wszystkim odpowiadało szybsze tempo pracy. Ostatecznie firma przyjęła kompromisowe rozwiązanie: 5-godzinne dni pracy obowiązują tylko latem (australijskie upały znacznie utrudniają koncentrację).
Nowa Zelandia również przetestowała skrócony tydzień pracy w ramach projektu firmy Unilever. Efekty, które z pewnością ucieszyłyby działy HR:
% spadek absencji
% mniej stresu
% wzrost energii i motywacji do pracy
% mniejszy konflikt między pracą a życiem prywatnym
Co dzieje się w Europie?
Największy dotąd pilotażowy projekt czterodniowego tygodnia pracy przeprowadzono w Wielkiej Brytanii. W 2022 roku ponad 60 firm przez pół roku testowało krótszy tydzień pracy. Rezultaty: pracownicy byli bardziej efektywni, zdyscyplinowani, zadowoleni, rzadziej chorowali i lepiej wykonywali swoje obowiązki. Dodatkowo, zmniejszyło się zużycie energii, wody i papieru w biurach.
„Okazało się, że 71% pracowników odczuwało mniejsze wypalenie zawodowe, 39% było mniej zestresowanych, a 48% bardziej zadowolonych z pracy niż przed testem. Co więcej, 15% uczestników zadeklarowało, że nawet premia finansowa nie skłoniłaby ich do powrotu do 5-dniowego tygodnia pracy,” – podsumowała badanie India Burgess, doradczyni ds. badań i rzecznictwa podczas EYE2023.
W 2023 roku Portugalia, przy wsparciu organizacji non-profit 4 Day Week Global, rozpoczęła własny program pilotażowy z udziałem 39 firm z sektora prywatnego. Pracodawcy zobowiązali się do skrócenia tygodnia pracy bez obniżenia wynagrodzenia. Pomocna okazała się metoda 100-80-100: 100% wynagrodzenia za 80% czasu pracy przy utrzymaniu 100% efektywności.
Francja – według badań ADP już blisko 10 000 pracowników korzysta z takiego modelu, a 22% Francuzów uważa, że czterodniowy tydzień pracy stanie się standardem w ich branży w ciągu 5 lat. Podobnie uważa aż 28% populacji światowej (wg tego samego badania).
W wielu innych krajach Europy sytuacja jest podobna – brak ustawowych regulacji, ale niektóre firmy lokalne wdrażają krótszy tydzień jako benefit. W Słowacji rząd rozważa wdrożenie takiego modelu, a część firm już go oferuje swoim pracownikom.
Belgia była pierwszym krajem w Europie, który wprowadził czterodniowy tydzień pracy do przepisów. Od lutego 2022 r. pracownicy mają prawo przepracować pełny etat w cztery dni — bez utraty wynagrodzenia. Ustawa, obowiązująca od 21 listopada, daje pracownikom wybór: 4 lub 5 dni pracy w tygodniu. Należy jednak zaznaczyć, że nie oznacza to krótszego czasu pracy — po prostu godziny zostają skondensowane w mniejszą liczbę dni.
Polska: pilotaż już wkrótce
28 kwietnia 2025 roku polski rząd ogłosił rozpoczęcie pilotażowego programu krótszego tygodnia pracy. Obecnie Polacy należą do najbardziej zapracowanych narodów Europy – według Eurostatu, pracują jedne z najdłuższych godzin w UE.
W ramach pilotażu przedsiębiorstwa, samorządy, fundacje oraz związki zawodowe będą mogły dobrowolnie testować krótszy tydzień pracy, poprzez:
-
skrócenie liczby godzin dziennie,
-
wydłużenie weekendu do 3 dni,
-
zwiększenie liczby dni urlopowych.
Wynagrodzenie i zatrudnienie mają pozostać bez zmian. Celem programu jest zmniejszenie rocznego czasu pracy o 20%.
Głos Komisji Europejskiej i ekspertów
Nicolas Schmit, Europejski Komisarz ds. Zatrudnienia i Praw Socjalnych, uważa, że Unia Europejska powinna aktywnie wspierać czterodniowy tydzień pracy, zwłaszcza w sektorach borykających się z niedoborem pracowników. Jego zdaniem, to kluczowe narzędzie do łagodzenia kryzysu kadrowego w Europie.
Z kolei Ján Košč, słowacki analityk społeczno-ekonomiczny i aktywista, podkreśla, że skrócenie czasu pracy zmniejsza nierówności między kobietami a mężczyznami, sprzyja większemu zaangażowaniu ojców w obowiązki domowe i wychowanie dzieci, co ma pozytywny wpływ na zdrowie psychiczne i fizyczne najmłodszych.
Wielu ekspertów wskazuje, że prawo pracy nie stanowi przeszkody dla takich zmian. Jak pokazują opisane przykłady, mimo że większość umów o pracę zakłada klasyczny 5-dniowy tydzień pracy, pracodawca i pracownik mogą indywidualnie uzgodnić inne rozwiązanie.
Czy warto przetestować czterodniowy tydzień pracy? To zależy od specyfiki firmy i branży. Dotychczasowe wyniki eksperymentów z całego świata pokazują jednak niemal wyłącznie pozytywne efekty. Oczywiście, taki model nie sprawdzi się wszędzie — niektóre branże ze względu na charakter pracy prawdopodobnie nigdy nie będą mogły z niego skorzystać. Dla nich jednak Kodeks pracy przewiduje regulacje dotyczące przerw, dni wolnych oraz zasad ochrony zdrowia i bezpieczeństwa pracy.
NIE TRAĆ Z OCZU TEGO, CO WAŻNE
Dołącz do naszego newslettera i otrzymuj informacje bezpośrednio na swój adres e-mail.
Źródła:
https://www.protime.eu/en/news/four-day-work-week-europe-where-are-we
https://www.euronews.com/next/2023/10/10/the-four-day-week-which-countries-have-embraced-it-and-how-s-it-going-so-far
https://www.netfinancie.sk/a/je-4-dnovy-pracovny-tyzden-dobry-napad/
https://www.aktuality.sk/clanok/YTToIAy/stvordnovy-pracovny-tyzden-ako-boj-proti-vyhoreniu-firmy-prechadzaju-na-skratenu-dobu-v-praci/
https://openiazoch.zoznam.sk/financie/chcete-pracovat-kratsie-uz-dnes-je-to-mozne-zamestnavatel-sa-vsak-bez-vasho-suhlasu-nepohne/
https://www.finreport.sk/banky-a-poistovne/stvordnovy-pracovny-tyzden-zatial-vyuzivaju-len-v-nn-poistovni-ake-s-nim-maju-skusenosti/
Poland to launch shorter working week pilot programme
